De Spiegelneuronen van de Andere.

In 1996, na de ontdekking van de spiegelneuronen deed een wetenschappelijk team waartoe ook Jean-Michel Oughourlian behoorde een wetenschappelijke en experimentele verificatie van de mimetische mechanismen van René Girard.

Die mimetische meachnismen waren dus voor 1996 slechts hypotheses. Nu zijn de spiegelneuronen mechanismen echte wetenschappelijke zekerheden waardoor we meer zicht hebben op het verlangen bij de mens.

De aanwezigheid van spiegelneuronen in de hersenen bij iedereen bevestigen aldus de mimetische mechanismen.

Daaruit volgt dus ook dat in elke therapeutische relatie, zoals ook in elke relatie die mimetisch mechanismen werkzaam zijn. In elke relatie zijn die spiegelneuronen patronen daarvan het gevolg.

Wat betekent dat voor de weerbaarheid van de kwetsbare persoon?

Wil de therapeut een situatie verduidelijken met een patiënt en een dubbele band vermijden, dat wil zeggen een steriele rivaliserende band met hem dan moet hij onmiddellijk uitleggen dat er drie polen in de spreekkamer zijn:

1. de patiënt aan de ene kant;
2. de rivaliserende wens/verlangen/begeerte of de neurose,
3. en uiteindelijk de ander namelijk de therapeut.

We moeten de vraag stellen of de patiënt zal samenwerken met de therapeut tegen zijn probleem in.  Dat wil zeggen in feite een vraag aan de patiënt tegen zijn eigen wens of verlangen in te gaan,  of integendeel, dat hij zich wil verbinden met zijn neurose tegen de therapeut.

Een Oosters beleefdheidsprincipe in verband met verlangen.

Er is een Oosters beleefdheidsprincipe verwant aan een “bypass” die een heel slimme rivaliteit geïnduceerde mimetische begeerte is.

Zoals een bypass een weg of een snelweg is die een bebouwde kom, stad of dorp vermijdt of “omzeilt”,  door een verkeersstroom zonder inmenging van lokaal verkeer, om congestie of file mogelijkheden te verminderen in de bebouwde kom, en de verkeersveiligheid te verbeteren.

Bijvoorbeeld je kunt een bypass hebben die speciaal voor vrachtwagens of bussen is aangewezen. Dat kan een vrachtwagen of bussen route worden genoemd

Het Oosters beleefdheidsprincipe beveelt op diezelfde wijze als een bypass aan hoe dat de twee mannen dienen te reageren om een ​​mogelijke bron van jaloezie tussen hen onschadelijk te maken of te vermijden.

Als een van hen roept: “Ik vind dat je mooie stropdas hebt,” dan dient de andere onmiddellijk erop te reageren door zich terug te trekken.

Zij geven er de voorkeur aan te scheiden, in plaats van te twisten over deze enige stropdas.

Dit Oosters beleefdheidsprincipe heeft  als noodzakelijke voorwaarde een object dat zal voldoen aan een wederzijds verlangen.

Als een Oosterse man zegt aan een andere Oosterse man : je hebt een mooie vrouw dan dient dat koppel zich te verwijderen.

Onderscheid tussen behoefte en verlangen volgens Oughourlian.

Een kind wordt tegelijkertijd geboren met het mogelijk object van verlangen, maar eigenlijk dienen we te beseffen dat het een object van behoefte is.

Bijvoorbeeld is de borst of papfles die voor hem of haar al dan niet op tijd zal worden toegewezen zowel een behoefte maar misschien ook een verlangen. (Als er een andere baby in de omgeving een papfles krijgt.)

De behoefte is nooit  gescheiden van het biologische, maar het verlangen vaak wel.

De behoefte zonder “mimesis” is niet in staat om een verlangen te scheppen.

De wens of het verlangen kan echter wel een behoefte creëren. Bijvoorbeeld van een andere baby te zien drinken.

Een hypnotisch feit waarover ik straks zal vertellen laat ons zien dat het niet het ik is dat het verlangen creëert, maar dat het de wens of het verlangen is dat het ik drijft.

Kijken, spiegelen en soort.

Etymologisch is “Soort” of species, van dezelfde stam als speculum, “spiegelende”.

Het stamt af van dezelfde soort woorden als “kijken”.

Die woorden die dezelfde afstamming hebben als soort kunnen worden herkend door te kijken naar de andere. Dit betekent niet een morele onderscheidingsvermogen of het vermogen om te oordelen. Kijken zonder oordelen dus.

De androgyne Adam is per definitie voorzien van deze kennis of onderscheidingsvermogen anders zou de waarschuwing van God geen betekenis voor hem hebben gehad. Dat aanraken/eten van die boom, tot gevolg zal hebben dat je zult vast stellen van wat goed is en wat kwaad is.

“Deze boom is de plaats waar goed en kwaad zijn verward en gemengd.

Wie zegt  fusie,  zegt altijd ook verwarring.

Breng groepen bij één die vooraf gescheiden waren, zoals allochtonen en autochtonen en je hebt in een eerste fase verwarring.

Maar dat is ook zo als je het koor van De Lier samenbrengt met het koor van Oosterhuis in Amsterdam, misschien zal die verwarring sneller opgelost worden.

We hebben gezien dat als je familieleden bij elkaar brengt dat ook daar geweld aanwezig is. Dit is de nieuwe situatie die Adam te zien krijgt: er is een boom van een wereldwijde kennis, waar goed en kwaad in staat zijn om zich te mengen of een mengsel te vormen.

Wie eerst dacht dat is de ideale persoon, dat is de ideale plek, dat is de ideale partij, dat is de ideale leider, dat is de ideale kerk, dat is steeds een mengsel van goed en kwaad.

Het mag duidelijk zijn dat als je daar niet meer op zoek naar bent, maar als je reageert vanuit die diepe kennis, dat je veel meer weerbaar bent.

Het mengsel van goed en kwaad, in alle dingen, zelfs, volgens de Kabbalah, is het dominante karakter van het menselijk avontuur. “(Josy Eisenberg)

Volgens de Zohar, werd de Adam – de mens tweemaal geschapen.

Adam was eerst androgyn. Echter, Adam verlangde naar een hulp.  De twee delen van de androgyne Adam waren nog samen.

We denken aan een Siamese tweeling en God scheidt de twee kanten van de androgyne persoon.

De Zohar gebiedt ons niet te lezen: “Hij nam een van de ribben.” Maar: “Hij nam een van de zijkanten. “

De Zohar is een verzameling van commentaren op de Tora, bedoeld voor mensen die al een hoge spirituele graad bereikt hebben, om hen te begeleiden naar de oorsprong van hun ziel.

De Zohar bevat alle spirituele staten die mensen ervaren als hun zielen evolueren.

Aan het einde van dat proces, bereiken de zielen wat Kabbalah noemt “het einde van de correctie,” het hoogste niveau van spirituele heelheid.

Mensen zonder spirituele verworvenheid, lezen de Zohar als een verzameling van allegorieën en legenden die kunnen worden geïnterpreteerd en anders ervaren door ieder individu.

Maar voor mensen met spirituele verworvenheden, dwz kabbalisten, is de Zohar een praktische gids voor innerlijke handelingen die men uitvoert, om diepere, hogere staten van perceptie en sensatie te ontdekken.

Gebrek aan verlangen wordt “klinisch” gemanifesteerd door het ontbreken van schaamte.

Adem wenste een hulp in zijn paradijs omdat hij eenzaam was. Dat was geen diep verlangen. Hij had ook geen schaamte, hij besefte zijn naaktheid niet.

Hij wist van de mengeling van goed en kwaad in alle dingen, maar hij voelde zich één, maar eenzaam. Die schaamte ontstaat als hij ‘gescheiden’ wordt van zijn wederhelft. Het zien van zijn wederhelft, doet zijn erotische verlangens groeien.

Schaamte is een van de ingrediënten van die erotiek.

Het erotische verlangen is het typische voorbeeld van “mengsel” van goed en kwaad, positief en negatief, van aantrekking en afstoting, tederheid en geweld.

Het verlangen, het archetype van het mengsel, was eerst afwezig in het paradijs voor dat moment van de scheiding, en het was deze afwezigheid dat wordt aangeduid door de afwezigheid van de “schaamte” voor naaktheid.

De plaats van de schaamte en het gevoel van schaamte ontstaat als we gescheiden zijn. De liefde betekent, dat elke nieuwe liefhebber een nieuw ik creëert bij zichzelf, dat is een Ik-als de wens naar de andere volgens Jean-Michel Oughourlian.

Dit is niet het gevolg van een instinct of het onderbewustzijn, maar wel het gevolg van de spiegelneuronen.

ELKE nieuwe relatie of band, ook met collega’s creëert spiegelneuronen bij jezelf, bepaalt mede jouw identiteit maar ook de angst voor het verlies van die identiteit.

Mensen die dienen te vluchten verliezen voor een stuk die identiteit, doordat ze gescheiden zijn van hun thuis, hun vertrouwde omgeving, maar dat kan voor een minderjarige heel pijnlijk zijn, want ze scheiden van hun ouders, vrienden, leerkrachten. Imani mist bijvoorbeeld reeds één jaar zijn vrouw en kindje omdat ze werden gescheiden aan de grens van Ethiopië en Eritrea.

Elke scheiding, elke verlating, maakt vervolgens een angst voor de dood vrij, omdat dat ik-het verlangen naar de andere, indien het door de andere niet meer wordt ondersteund, onderhouden door de wens van de andere, inderdaad kan ontbinden en verdwijnen …

Dit komt dus niet door de slechtheid van onze genen, door een duivel of een spook, of door ons onderbewustzijn, maar door de scheiding van “de andere”.

Zo’n verlies aan identiteit kan bij sommigen dan weer leiden tot toestanden (vermeende?) zoals op oudejaarsnacht in Keulen.

De scheiding van de “andere” waardoor men zich een identiteit had gevormd betekent een ernstig trauma. Dit zeg ik niet om een goedkeuring te vragen voor wat daar in Keulen gebeurd is.

Ik zeg dit wel voor het grote belang van degelijke opvang van ‘vluchtelingen’ omdat vluchten met zich een traumatische ervaring is.

Elke situatie waarin personen aan verlies worden blootgesteld, vraagt om een helende gemeenschap met anderen.

Vandaar dat we het ritueel van de eucharistie zo belangrijk vinden in de Lier.  De Lier in Brugge is mijn gemeenschap van christenen.  Ook het maandelijks samen tafelen in het Yot, en de goede banden die gesmeed worden tussen ons scheppen een veilige omgeving om te helen.

Hetzij door de Bijbelstudie, emails, telefoons, bijdragen, Facebook pagina en andere interactie enz., zolang het geen roddel is. Daardoor wordt verbinding een echt tegengif tegen narcisme.

Ook de band onderhouden met de zieken en de ouderen, en de mensen die vroeger konden komen naar de Lier is een belangrijke taak.

Erkennen dat elke scheiding of verlies voor iemand een verschrikkelijke snijding kan betekenen die onze compassie vergt kan veel betekenen voor het bevorderen van de weerbaarheid van iemand en van onze gemeenschap.

Vandaar in de Bergrede al die zaligsprekingen want daarvoor zorgen is het Rijk Gods tot stand brengen.

Wie zijn die armen van geest, diegene zonder dekens, diegene zonder vuur, diegene zonder dak boven zijn hoofd, wie is uw naaste?

Niet-vragen.

De slang zei tegen de vrouw: “Waarom zei toen God, u zult niet eten van die enige boom in de tuin? ” Wat is dat grote verschil tussen die éne boom en al die andere bomen? 

Om iemand aan te zetten tot ongehoorzaamheid, om een mening van iemand te veranderen, om een ​​resistent (waar weerstand aan geboden wordt) onderwerp te doorbreken kun je een hypnotische proces invoeren. Dit adviseert ons Milton Erickson. Dus ook om een kwetsbare weerbaarheid aan te leren.

Dit doe je door vragen te stellen aan het begin van dat proces.

Het type vraag dat je stelt is een ontkenning.  

Deze ontkenningen  worden ook “niet vragen”genaamd:

“-Je hebt het hier toch niet koud? -Neen. –

• Je Hebt nu toch nog geen trek in een Whisky? -Neen.
• Je bent dus niet zo slecht als ik had gedacht? – Nee.

De ontkenningscapaciteit wordt uitgeput door deze volgorde van vragen te stellen.

Erickson begon zijn suggestie te introduceren:

” Jullie beginnen zich te ontspannen, nietwaar ? “

Wie zijn hand nu opsteekt, zegt dat hij nu ontspannen is.

” Het Ja, “zeggen hier door zijn hand op te steken betekent dat zijn nee vragen op een bepaalde manier uitgeput zijn. Het betekent ook dat bij de patiënt of bij jullie de weerstand is doorbroken waardoor je niet verder kunt gaan met die negatieve vragen te stellen aan jezelf. Daardoor word je veel meer open-minded.

Je kunt dan een andere vraag stellen.  Waarom zou ik alleen maar angst hebben voor de kwetsbare andere? Waarom zou ik al die welvaart nog nodig hebben?

Terug naar het aards-paradijs: een sterker verlangen.

God heeft nooit verboden om die boom aan te raken, maar wel verboden om van die vrucht te eten.  Ze mochten niet van de vrucht eten volgens de slang. Over dat wel mogen aanraken werd niet meer gesproken.

Je voeltaan dat het verbod uitgesproken door de slang zonder het mogen aanraken sterker is dan het werkelijk is. En je voelt ook dat het aanzetten tot vergelijken ook een methode van de slang is, zoals de narcist doet.

Niet aanraken heeft wel het niet eten tot gevolg. Maar aanraken heeft niet dezelfde beeldvorming als eten. Daardoor is het dat bij het gebruik van het woord eten in plaats van aanraken een sterker verlangen ontstaat.

De duivel zegt uiteraard eten omdat ze ongehoorzaam zouden worden.

Negatieve Beeldvorming.

We hebben gezien dat het creëren van een negatieve beeldvorming zoals in de politiek gemakkelijk is.  Het opbouwen van een gemeenschap rond een positief project houdt in dat we soms de plaats van de schaamte dienen in te nemen.

De slang probeert juist deze negatieve aandacht te trekken bij de vrouw door op het enorme verschil tussen die boom daar en alle anderen bomen te wijzen. Door het zien van dit verschil ging ze in op de mimesis van de toe-eigening.

Op die manier zet men tot ongehoorzaamheid aan. Dit is ook hoe regels doorbroken worden. Door het zien van een aantal personen die het voortouw nemen. kunnen regels  doorbroken worden.

Ditzelfde ontstaat bij het doorbreken van wetten, van het zich keren tegen leiders, tegen God, enz, ook het aanzetten tot chaos en haat.

Die negatieve beeldvorming heeft ook bij onze spiegelneuronen een effect, net zoals een positieve beeldvorming.

Het was pas in het begin van 1990 dat de mimetische veronderstellingen van René Girard waarvan Jean-Michel Oughourlian van in het begin van zijn psychiatrische gebruik maakte omgezet werden in wetenschappelijke zekerheid. Dit was het gevolg van het werk van onderzoekers van het Instituut voor neuro-wetenschappen van de Universiteit van Parma.

Zij zijn degenen die de spiegelneuronen ontdekt hebben. Spiegelneuronen zorgen nl. dat de waarneming van elke actie van een andere ook veroorzaakt dat bij de waarnemer de automatische activering teweeg gebracht wordt van dezelfde neurale mechanismen veroorzaakt door de uitvoering van de actie bij de andere.

De beweging in de frontale gebieden bij de waarnemer, weerspiegelt de neuronen die worden geactiveerd door de aanblik van een actie die door een ander mens worden veroorzaakt.

Dit gebeurt op precies dezelfde manier. Het is te registreren op dezelfde plaats in de hersenen van de persoon die de actie uitvoert  zoals bij de toeschouwer. Elke interactie met een andere veroorzaakt dus ook een ‘ik’ vorming bij de waarnemer.

Deze spiegelneuronen in de bewegingsgebieden en prebewegingsgebieden van de hersenen zwijgen als er een beweging wordt uitgevoerd door een niet-menselijk wezen of niet-dier.

Zo ook bij een automatische hefboom of robot. Bijvoorbeeld als een robot voedsel invoert bij een aap zal dit geen spiegelneuronen activering veroorzaken bij de andere apen.

Het hysterische verlangen.

Het hysterische verlangen is nog steeds bezig om de wens van de andere te vervullen, om zijn eigen prioriteiten en voorrang op anderen te doen gelden te ontkennen of er een balans in te vinden.

Ten gevolge van de indringende beeldvorming van de andere op je eigen spiegelneuronen.

Bemin je naaste als jezelf in het nieuwe testament, in het oude doe niet aan de andere …

Hysterische mimetische rivaliteit is hypertrofie van die rivaliteit. Door die uit de hand gelopen rivaliteit kan een crisis ontstaan volgens  Jean-Michel Oughourlian.

Devaluatie van rivaliteit.

Het devalueren van de rivaliteit betekent bijvoorbeeld laten zien dat die rivaal het niet waard is voor iemand … ze is dan geen “goede” bemiddelaar …

We dienen niet bang te zijn dat vreemdelingen onze welvaart zullen afpakken, want onze Peugeot kan gerust vervangen worden door een kleinere wagen.

Onze drie vliegtuig reizen per jaar kunnen vervangen worden door een trip in de Ardennen. Dat is dan nog goed voor het milieu ook.

Of je kunt er jezelf ook van overtuigen dat ”ik ben niet beter of slechter dan jullie.” Kom er gerust bij kwetsbare mens.

Stoppen met veroordelen, en een openstaan voor de andere.  Stoppen met begeerte en los laten.  Eenheid zoeken in plaats van focus op de verschillen en stoppen met vergelijken.

Daarom zijn de kwetsbare mensen zo’n geschenk voor de sterkere. Uiteindelijk kunnen ze door elkaar te ontmoeten beiden groeien in geluk. En is het ieders zijn opdracht misverstanden en  kwetsuren te vergeven.

Welke mogelijkheden ziet u om de rivaliteit tussen mensen te verminderen? Laat het me weten in de commentaren hieronder. Ik lees en antwoord je graag.

Lees meer.

Things Hidden Since the Foundation of the World

Een verbazingwekkend werk van culturele kritiek, dit boek wordt algemeen erkend als een briljante en verwoestende uitdaging voor conventionele opvattingen over literatuur, antropologie, religie en psychoanalyse.

In zijn omvang en interest kan het worden vergeleken met Totem en Taboe van Freud, de subtekst die Girard weerlegt met polemische durf, uitgebreide eruditie en een overtuigingskracht die de lezer verplicht om op de een of andere manier te antwoorden.

Dit is de enige volledige samenvatting van Girards ideeën tot nu toe, het boek waarmee ze zullen staan ​​of vallen. In een dialoog met twee psychiaters (Jean-Michel Oughourlian en Guy Lefort), onderzoekt Girard een encyclopedische reeks onderwerpen, variërend over het hele spectrum van antropologie, psychoanalyse en culturele productie.

https://videos.files.wordpress.com/8VimChm8/patrick-perquy-interview-rene-girard.mp4

Girard’s vertrekpunt is wat hij mimesis noemt,

het conflict dat ontstaat wanneer menselijke rivalen concurreren om zich van elkaar te onderscheiden, maar er alleen in slagen steeds meer op elkaar te lijken.

Op bepaalde momenten in het leven van een samenleving barst dit mimetische conflict volgens Girard los in een crisis waarin alle verschillen oplossen in willekeurig geweld.

Zondebokmechanisme.

In primitieve samenlevingen werden dergelijke crises opgelost door het zondebokmechanisme, waarin de gemeenschap zich massaal op een onbespied slachtoffer richtte.

De repressie van deze collectieve moord en de herhaling ervan in ritueel offer vormden toen de basis van zowel religie als de herstelde sociale orde. Hoe past het christendom, tegelijk de meest opofferende van religies en een geloof met een niet-gewelddadige ideologie, in dit schema?

Christendom Primitieve religie?

Girard verleent Freud’s punt, in Totem en Taboo, dat het christendom vergelijkbaar is met een primitieve religie, maar alleen om Freud te weerleggen – als Christus wordt opgeofferd, betoogt Girard, is het niet omdat God het wilde, maar omdat de menselijke wezens het wilden.

Het boek is niet alleen, of misschien niet hoofdzakelijk, bijbelse exegese, want binnen de reikwijdte vallen enkele van de meest irritante problemen van de sociale geschiedenis – de paradox dat overtreding sociale doeltreffendheid heeft, de functie van de zondebok, het mechanisme van antisemitisme.

Votre cerveau n’a pas fini de vous étonner E-BOOK Entretiens avec Patrice Van Eersel

We wisten dat de hersenen de meest complexe entiteit in het bekende universum waren. Maar de nieuwe ontdekkingen laten zien dat zijn mogelijkheden veel verbazingwekkender zijn dan we dachten.

Het is niet alleen volledig elastisch – zelfs voor ouderen, gehandicapten ofzelfs geamputeerden kan het brein herbouwd worden, we kunnen leren, uitvinden. Maar het brein is ook volledig sociaal. Een brein bestaat alleen in resonantie met anderen: we zijn neuronaal gevormd om binnen te komen in empathie.

De combinatie van deze twee vermogens maakt het mogelijk om aan te nemen dat homo sapiens kan evolueren door de structuur zelf te veranderen. We hebben de macht om de evolutie van ons eigen brein te beïnvloeden – toch moeten we weten hoe het werkt.

Patrice Van Eersel, hoofdredacteur van het tijdschrift Clés, bespreekt deze vragen met vijf specialisten, allen artsen en onderzoekers:

de neuropsychiater en etholoog Boris Cyrulnik, die aantoont dat veerkracht gebaseerd is op neurale plasticiteit.
De neurofarmacoloog Pierre Bustany, die vertelt hoe nieuwe hersenscansystemen een revolutie teweeg hebben gebracht in onze visie op de psyche; de psychiater Jean-Michel Oughourlian, die het verband legt tussen ‘spiegelneuronen’ en het concept ‘mimetic desire’.

De psychiater Christophe André die in de praktijk de ontdekkingen van neuro-cognitivisten op de monniken in meditatie in praktijk brengt.
De psychotherapeut Thierry Janssen, die de geneeskunde van het Oosten in vraag stelt, misschien beter uitgerust dan de onze om de hersenen te begrijpen.

The Mimetic Brain Paperback

De ontdekking van spiegelneuronen in de jaren negentig leidde tot een explosie van onderzoek en debat over de imitatieve capaciteiten van het menselijk brein. Sommigen luiden een paradigmaverschuiving in op de orde van DNA in de biologie, terwijl anderen sceptisch blijven.

In dit revolutionaire volume laat Jean-Michel Oughourlian zien hoe de hypothesen van René Girard kunnen worden gecombineerd met de inzichten van neurowetenschappers om een nieuw licht te werpen op het ‘mimetische brein’.

Oughourlian biedt klinische studies en een volledige herevaluatie van de klassieke psychiatrie en onderzoekt de wisselwerking tussen rede, emoties en imitatie en laat zien dat rivaliteit – de blinde vlek in de hedendaagse neurowetenschappelijke opvattingen over imitatie – een onbegrepen stuwende kracht achter een psychische aandoening is.

De analyses van Oughourlian schudden de fundamenten van de psychiatrie zoals we die kennen en schudden nieuwe wegen voor zowel theoretisch onderzoek als klinische praktijk.

The Genesis of Desire Paperback.

We lijken de codes achter ons te laten die vorige generaties vertelden over wie we zouden moeten liefhebben. Maar nu dat velen van ons vrij zijn om te kiezen wie we willen, is niets minder zeker.

De toename van echtscheidingen en scheidingen onthult een dynamiek die we liever niet zien: anderen verwerpen ons soms even hartstochtelijk als we ons tot hen aangetrokken voelen.
Ons verlangen maakt ons ziek. De rivaliteitsstrijd vormt de kern van onze aantrekking tot elkaar.

Dit is de centrale these van Jean-Michel Oughourlian’s.

The Genesis of Desire, waarin de oorlog tussen de geslachten eindelijk een wetenschappelijke verklaring krijgt.

De ontdekking van spiegelneuronen bevestigt zijn ideeën en verduidelijkt de verschijnselen van empathie en de mechanismen van gewelddadige wederkerigheid.

Hoe kan een paar gered worden als ze elkaar de oorlog verklaren? Door hen te helpen realiseren dat begeerte niet in het zelf ontstaat, maar in de ander. Er zijn strategieën die kunnen helpen, die Dr. Oughourlian met succes aan zijn patiënten heeft voorgeschreven.

Dit werk, afgewisseld met case-studies en meer theoretische uitspraken, verdedigt overtuigend de mogelijkheid dat breekpunten niet permanent hoeven te zijn.

Welke Kenmerken hebben narcistische moeders? Deel 3

Empathie en Spiegelneuronen hun betekenis in Neuropsychologie.

Narcistische vlooien bekijken als je wilt veranderen na misbruik.

Het uitbuiten van zwakte door een narcist(e).

Scheiden een traumatische ervaring. Bij elkaar blijven bij partnergeweld?