Mensen die Oekraïne hebben verlaten of in rustiger gebieden wonen, voelen zich soms schuldig en beschaamd omdat ze niet zijn gebleven. Ze moeten zichzelf daarom niet straffen. Deze tekst gaat erover hoe ze met dat gevoel kunnen omgaan en wat ze er kunnen aandoen. Dit is geen uitzonderlijk gevoel. Dit gevoel van schuld en schaamte bij de overlever ontstaat wanneer anderen komen te sterven in heel moeilijke situaties, bij diegenen die de ramp overleven.

Ze doen vrijwilligerswerk, steunen het leger of helpen bij evacuaties, maar voelen zich toch schuldig dat het “niet genoeg” is.

Dit psychologische fenomeen, ‘overlevende schuld’ of ‘schuld en schaamte van de overlever’ genoemd, is gevaarlijk voor iemands fysieke en mentale gezondheid als hij er volledig aan toegeeft. Hoe kun je dat gevoel overwinnen?

Wat is “overlevende schuld”?

De schuld van de overlevende (Survivor-schuld) ontstaat wanneer een persoon deelnemer was aan gebeurtenissen waarop hij geen invloed had, er niets aan kon doen. Het gevoel van machteloosheid is de belangrijkste ervaring.

Mensen kunnen boos, schuldig of beschaamd zijn omdat ze iets niet kunnen of omdat ze denken dat ze niet genoeg doen. Zelfs als iemand erg actief is en zich inzet voor anderen, kan hij toch in de greep raken van negatieve gevoelens.

Wat zijn de fysieke tekenen en effecten?

Deze situatie heeft consequenties op verschillende niveaus. Fysiek: chronische stress verergert bestaande ziekten of veroorzaakt nieuwe. Geen mystiek, alleen biochemie en fysiologie. Ons lichaam is de eerste verdedigingslinie.

Het tweede niveau is psychologisch. Indien u niet tracht hiermee om te gaan, loopt u het risico depressies, angststoornissen, alcoholisme en andere verslavingen te ontwikkelen.

In onze situatie, als we naar de toekomst kijken, is het voorkomen van de verdeling van de samenleving in “jij was hier” en “jij was hier niet” het belangrijkste. 

Ze leven in Oekraïne in barre tijden. Maar elke crisis houdt zowel risico’s als kansen in. Nu hebben ze een kans die nooit lijkt te hebben bestaan ​​in de geschiedenis van Oekraïne. Een kans om zich te verenigen, om een ​​absoluut uniek systeem van waarden, economische en culturele veranderingen te creëren. 

We zijn zo gespannen dat we onze woede misschien op onschuldige mensen of onszelf gaan richten. Als iemand hier vatbaar voor is, zal hij denken dat hij slecht is omdat hij niet bij de problemen was. Dit is niet de manier waarop we ons de komende jaren moeten ontwikkelen.

Hoe om te gaan met het schuldgevoel van de overlevende?

Het belangrijkste is om te onthouden: alle horror die nu gebeurt, heeft één specifieke boosdoener. Als we het hebben over schuld, dan behoort het tot één specifieke persoon en één specifieke staat namelijk Rusland.

Iedereen zit op zijn plek en doet wat hij kan op dit moment. Het is als een mozaïek, elke steen is anders, en als ze bij elkaar worden gezet vormen ze mooie beelden. Net als een steen in een mozaïek ben je onderdeel, een klein fragment van het grotere, maar jij bent een uniek stuk en samen creëren we iets groots.

Het is belangrijk om de kracht van je bron te kennen. Maar niemand zal zeker beter worden als nog iemand zichzelf zo uitput dat hij hulp nodig heeft. Daarom moet u voor uzelf zorgen: slaap indien mogelijk, eet zeker, zet de telefoon een tijdje uit om uw hoofd een beetje leeg te maken. Dit is buitengewoon belangrijk voor een persoon gezien de middelen die anderen anders zullen besteden als een persoon zijn kracht niet berekent en zichzelf uitput.

Het is van vitaal belang om te beseffen dat degenen die nu relatief veilig zijn, beschikken over een onmisbare bron van hulp: de mogelijkheid om fysiek te herstellen en later het land weer op te bouwen. Dit is een andere pijler, een steun, waarop je kunt leunen als je neigt naar schaamte, een schuldgevoel.

Creëer betekenissen

Viktor Frankl, een psychiater die door Auschwitz ging, schreef: “Het was niet degene die overleefde die sterker was, maar degene die iets had om voor te leven.” 

Als we ons alleen op het huidige moment concentreren en geen idee hebben van de toekomst, is dat fataal. Daarom is het belangrijk om deze betekenissen voor jezelf te creëren, op welke schaal dan ook: het kan de bedoeling zijn om na de moeilijke situatie (vluchten – oorlog – ramp) een feest te geven, of om iemand te ontmoeten, om je liefde te bekennen. 

Een echt doel geeft ons de kracht om door de lastigste tijden heen te komen. We hoeven ons niet voor te doen om dingen te willen die we niet echt willen. Al die doelen zoals “wanneer de oorlog voorbij is, dan zal ik dit en dat doen” – dat is wat het is om toekomstperspectief te hebben. Dit zijn de betekenissen die ons de kracht geven om te leven en door te gaan.

Een fysiologische toestand, geen fout of zwakte

Nu is de emotionele toestand superonstabiel. Maar dit – net zoals hoge koorts, keelpijn, loopneus, lethargie en apathie normaal zijn tijdens de griep, zo is nu tijdens oorlog, vluchten. Deze gemoedstoestand is normaal, natuurlijk voor zo’n ontbering van het menselijk leven, zo’n niveau van stress. 

Emotionele schommelingen, schuldgevoelens, schaamte, apathie zijn een normale toestand, de bron is niet onbeperkt. Je hoeft jezelf niet voor hen uit te schelden, jezelf te veroordelen: “Heb ik het al opgegeven?” Eis niet van jezelf wat het lichaam niet kan geven. 

De bijnieren zijn uitgeput en kunnen vijf of zes dagen lang geen adrenaline aanmaken om te compenseren voor de stress. Dit is een achteruitgang die je moet beschouwen als een normaal lichamelijk effect, en niet als een teken van je eigen zwakte. Het is maar tijdelijk. U moet beter worden en dan kunt u weer aan het werk. Dan zult u voor zover mogelijk kunnen doen wat u nodig heeft.

Wij zorgen voor het lichaam

Als we gestrest zijn, richten we onze aandacht eerst op het lichaam: we eten, drinken en slapen. Israëlische psychologen adviseren ons dan om snel weer terug te keren naar de dagelijkse routine, die ons steunt. We doen dan weer ochtend- en lunchrituelen, gaan weer sporten, poetsen onze tanden, enzovoort. Dit geeft een zekere mate van structuur en maakt middelen vrij voor bruikbare activiteiten.

Mentale toestand is belangrijk

Je moet praten over je emotionele toestand. Een fysiek lichaam zonder geestelijke gezondheid is geen vechter. Om specialisten te vinden, zijn er nu veel individuele vrijwillige psychologen en zijn er georganiseerde psychologische initiatieven en zijn er ook de zelfgenezingstechnieken.

Het is belangrijk om hulp te vragen als je het nodig hebt, want je mentale toestand is net zo belangrijk als je fysieke vermogen om iets te doen. Communiceer met je dierbaren over je eigen ervaringen, want het kan erg giftig zijn als je het alleen bij jezelf houdt. En als je het deelt, kan je leren dat je niet de enige bent met dat gevoel. Wanneer je je pijn met een ander deelt, voelt het alsof de pijn minder wordt.

Noodhulp

Een van de kortste manieren om jezelf in takt te houden is door het lichaam. We moeten onszelf aarden: met onze voeten op de grond voelen waar we zijn, alle aandacht gaat uit naar de voeten die op de grond staan. 

Als er opwinding is, is een persoon geagiteerd, is het moeilijk om te ademen – we beginnen met “vierkante ademhaling”. Dit is vier tellen inademen, vier tellen inhouden, vier tellen uitademen en voor dezelfde hoeveelheid weer een pauze. En dus ademen we in een vierkant totdat de toestand rustiger aanvoelt.

Als een persoon een beetje is gestabiliseerd, kun je proberen te praten. 

Er zijn hier verschillende opties: het is gemakkelijker voor iemand om met een geliefde te praten. Iemand kan een allesomvattend schuldgevoel hebben: “als ik erover vertel, zal iedereen zich van mij afwenden”, dan is het logisch om meteen een specialist te zoeken die neutraal is en geen emotionele band met de persoon heeft. Het is belangrijk om een ​​specialist te zoeken die kan helpen bij crisisinterventies.

Hoe wel (niet) reageren op beschuldigingen?

We hebben een volwassen deel van de psyche waarop we kunnen vertrouwen. In crisissituaties wordt het schaars en wordt het belangrijkste initiatief onderschept door het meer infantiele, kinderachtige deel dat gevoelig en kwetsbaar is. 

En als het innerlijke kind de bovenhand krijgt, “slaan” ze het volwassen deel uit en verandert de persoon in een kind dat werd beschuldigd. 

Tegelijkertijd kan het volwassen deel begrijpen dat de beschuldiging niet eerlijk is. Daarom is het de moeite waard om dit volwassen deel te onthouden en erop te vertrouwen. 

Stel je voor dat er een aparte volwassene in je zit die op dit moment naar boven kan komen en kan uitleggen: “De persoon voelt zich slecht, het is eng, en daarom zoekt hij iemand om de schuld aan te geven. De vijand is zeker niet tussen ons tweeën, jij bent het zeker niet – het is een andere persoon en een ander land.”

Het belangrijkste: we hebben geen wedstrijd in lijden

Het is niet mogelijk om vast te stellen wie de grootste uitdagingen heeft gehad en wie het makkelijker heeft gehad. Zijn het online vrijwilligers of degenen die in de stad wonen?  Zijn het soldaten of burgers die geëvacueerd werden of vluchten met kleine kinderen? Dat is niet eerlijk om te vergelijken. We zijn niet in een concurrentiestrijd. We, waar we ook zijn, delen allemaal hetzelfde lot. Ons doel is overwinning, en we hebben één vijand.

Beëindig toxische contacten.

Als dergelijke beschuldigingen regelmatig van een persoon komen, moet u nadenken over hoe u dit probleem kunt oplossen. De methoden kunnen variëren van proberen het uit te praten tot het beëindigen van het contact omdat het extreem giftig is.

Wanneer een persoon je benadert met een schuldgevoel, is het de moeite waard om te praten over de betekenis van de acties van de persoon. Om te spreken: “Ik waardeer dat je in leven bleef (of bleef). Focus op wat is en wat wordt gedaan.

Hoe voorkom je schuldgevoelens bij een kind? 

Indien mogelijk moeten kinderen worden betrokken bij eenvoudige dingen die ze kunnen doen als ze dat willen en vragen: “Alsjeblieft, ik wil nuttig zijn.” Laat het een kleinigheid zijn, maar het is noodzakelijk om dit initiatief te steunen. Maar serieus, ze moeten niet altijd spelen, kinderen begrijpen dit perfect.

Tieners kunnen hier zeker in vallen om onvoldoende te rusten, en hier moet aan worden herinnerd: een van de kenmerken van hun psyche is ‘maximalisme, alles of niets’. 

De aanbevelingen zijn hetzelfde als voor volwassenen: praat, focus op wat er wordt gedaan (en niet op wat niet is gedaan). Om over de mate van mogelijkheden te zeggen, dat iedereen zijn stuk maakt, dat het geheel vormt.

Als dit artikel resoneert met je, deel het dan alsjeblieft. We houden onze blog volledig zonder advertenties en delen helpt ons om meer mensen op hun reis te helpen. Volg ons ook op sociale media.

Lees meer

• De ventrale vagale toestand veranderen.
• Giftige schaamte kun je stoppen!
• Wat je kan leren van de stockdale paradox? +video
• Positieve en negatieve schaamte