Op 22 september 2022 verscheen bij Uitgeverij Ten Have het nieuwe boek van Michael Sandel, een van de grootste publieksfilosofen van deze tijd. Sandel schreef met De tirannie van verdienste. Over de toekomst van de democratie, een urgent boek over de staat van onze gemeenschap.
Het zijn gevaarlijke tijden voor onze democratie. De sociale mobiliteit is gestagneerd. De ongelijkheid wordt groter. De meritocratisch redenerende winnaars stellen dat dit alles volkomen legitiem is, zij danken hun positie aan hun eigen verdienste.
De verliezers blijven met lege handen achter, niet alleen in economische zin, maar ook waar het hun zelfbeeld aangaat. Daarbovenop krijgt deze generatie het voor het eerst slechter dan de generatie van hun ouders.
Volgens Sandel is de groeiende ongelijkheid de verklaring voor de opkomst van populistische leiders als Trump, Johnson en Baudet. Mensen stemmen op populisten omdat ze een fundamentele oneerlijkheid in onze moderne westerse samenleving ervaren.
Sandel gaat op zoek naar de terechte aanklacht van de populisten en hun electoraat: hun protest tegen de vernederingen die de meritocratie met zich meebrengt voor hen die niet mee kunnen komen. In de inleiding zet Sandel zijn bevindingen bovendien in het licht van de coronacrisis.
Sandel biedt met dit belangrijke boek een alternatieve blik op de gemeenschap en op succes.
Hij biedt een perspectief dat meer oog heeft voor de rol van toeval in het menselijk leven, gemeenschappelijke solidariteit en dat uitgaat van een ethiek van bescheidenheid.
Michael Sandel (1953) is hoogleraar politieke wetenschappen aan Harvard University. Zijn spectaculaire colleges over rechtvaardigheid worden wekelijks door meer dan 1000 studenten bezocht.
Eerder schreef hij de internationale bestsellers Rechtvaardigheid, Niet alles is te koop, Politiek en moraal en Pleidooi tegen volmaaktheid. In 2017 maakt omroep Human samen met Sandel het programma What’s the right thing to do? Ook zal hij op zondag 18 oktober om 15:00 uur een lezing geven op Brainwash Digital.
Michael J. Sandel – De tirannie van verdienste. Over de toekomst van de democratie | Oorspr. titel The Tyranny of Merit, vertaling Rogier van Kappel| verschijnt 22 september bij Ten Have | ISBN 9789025907501 | paperback, ca. 320 pagina’s | verkoopprijs ca. € 20,99
Volgens Sandel, die geldt als een van ’s werelds invloedrijkste intellectuelen, ligt er een grote schaduw over onze samenlevingen in de vorm van het idee dat alles onze eigen verdienste is, zowel succes als falen. Het is een gedachte die het ego van de winnaars streelt en dat van de verliezers verwondt – ziedaar de bron van de populistische opstand.
Hoe weet je eigenlijk dat het gevoel van vernedering een belangrijke bron is voor het populisme?
Is dat empirisch vast te stellen of gaat het om het aanvoelen van de tijdgeest?
“Het is gebaseerd op zowel onderzoeksdata als op de interpretatie van sociale ontwikkelingen. We weten dat opleidingsniveau de meest opvallende factor was bij het stemmen op Trump in de VS en voor brexit in Groot-Brittannië.
Wel of geen college of universiteit, dat maakte het grootste verschil. ‘I love the poorly educated’, riep Trump bij een verkiezingsrally. Er bestaat daarnaast een onderzoek van sociaal-psychologen en sociologen naar hoe hoogopgeleiden denken over achtergestelde groepen, kijkend naar etniciteit, immigratie, ras en andere bronnen van vooroordelen. Ze namen ook opleidingsniveau op in de lijst.
Wat bleek? Van al die categorieën vormden zowel in de VS als in Europa de laagopgeleiden de minst gewaardeerde groep. Bij de andere categorieën geneert de elite zich voor de eigen vooroordelen, maar niet bij de laagopgeleiden.”
Toch lijkt een meritocratie een rechtvaardig en logisch systeem: niemand wordt beoordeeld op afkomst, alles draait om de verdienste of de waarde die jij zelf meebrengt. Wat kan daar verkeerd aan zijn?
“Ja, het is contra-intuïtief om te pleiten tegen de meritocratie. Gelijke kansen voor iedereen, iedereen krijgt de mogelijkheid vooruit te komen, hogerop te klimmen. Wie wat bereikt, bereikt dat door eigen verdienste en wie succes heeft, verdient de beloning die de markt geeft. Het is een aantrekkelijke gedachte, maar er mankeert het nodige aan.
Om te beginnen brengt het de succesvollen ertoe te vergeten hoezeer geluk en toeval hebben bijgedragen aan hun opmars.
Met al hun talenten en inspanningen zijn ze toch ook op weg geholpen door ouders, leraren, gemeenschappen, de hele samenleving.
Bovendien, in hoeverre zijn talenten eigen verdienste? Vergeet niet dat het ook een kwestie van geluk is dat jouw talenten goed in de markt liggen. Lebron James is een talentvolle basketballer en hij traint hard, maar als hij in de Renaissance had geleefd dan hadden ze liever een frescoschilder gehad.”
Als we de gepolariseerde hedendaagse politiek achter ons willen laten, dienen we op de tast onze weg te zoeken en goed na te denken over wat mensen toekomt. Hoe komt het dat de betekenis van succes en verdienste de afgelopen decennia zo sterk veranderd is, en wel zodanig dat arbeid sterk aan waardigheid heeft ingeboet en veel mensen het gevoel hebben dat de elites op hen neerkijken?’ – Michael J. Sandel
Bestsellerfilosoof Michael Sandel maakt de balans op van de democratie.
Veel mensen voelen zich niet meer vertegenwoordigd door de bestuurlijke elites en wenden zich tot populistische leiders en partijen. Het probleem is dat onze samenleving mensen met een hogere opleiding onevenredig beloont en de rest terzijde schuift. Dit is de tirannie van verdienste.
Sandel gaat na in hoeverre de aanklacht van ‘het volk’ tegen de elites terecht is. Waarom zou iemand met een universitaire opleiding meer over het algemeen welzijn mogen zeggen dan een persoon met een vmbo-diploma? Is dat rechtvaardig? ‘De tirannie van verdienste’ is een belangrijk boek voor iedereen die de democratie aan het hart gaat.
Sandel trekt in twijfel of talent wel de allesbepalende factor moet zijn voor maatschappelijk succes.
Hij doet dat – zoals in zijn vorige boeken – op een verhelderende en overtuigende manier. Natuurlijk, daarvoor moet de lezer van De tirannie van verdienste eerst aan zichzelf toegeven dat de successen die hij in zijn leven boekte op zijn minst niet geheel zijn eigen verdienste zijn.
De kans is groter dat hij die te danken heeft aan de steun van zijn ouders, het land waarin hij geboren is of – eigenlijk hetzelfde – puur geluk.
…
Gebruik misschien de commentaren om elkaar te steunen!
Als dit artikel resoneert met je, deel het dan alsjeblieft. We houden onze blog volledig zonder advertenties en delen helpt ons om meer mensen op hun reis te helpen. Volg ons ook op sociale media. Geef deze tekst een waardering door uw commentaar en like.
Lees meer
